Чăваш кĕнеке издательствинче тăван литература предметне вĕренмелли çĕнĕ кăларăмсем кун çути курчĕç
Çĕнĕ вĕренÿ кĕнекисем пичетленчĕç
Илемлĕ литература – кăмăл-туйăм, кăмăл-сипет, пĕлÿ çăлкуçĕ. Унта уйрăм çын шăпи, тавра курăмĕ, ĕмĕчĕ-нуши уççăн курăнать. Çак предмета шкулта вĕрентни ачасене хăйсен пултарулăхне аталантарма май парать, тавра курăмне анлăлатать, кăмăл-туйăмне пуянлатать тата пурнăçра чи кирлине ăша хывма пулăшать. Чăваш кĕнеке издательствинче тăван литература предметне вĕренмелли çĕнĕ кăларăмсем кун çути курчĕç, чылай шкулта вĕсемпе паллашма та ĕлкĕрчĕç пулĕ. Мĕнле çĕнĕ вĕренÿ кĕнекисем çинчен сăмах пырать-ха?
Вырăсла вĕрентсе пĕтĕмĕшле пĕлÿ паракан вĕренÿ организацисенчи 1-мĕш классем валли «Литература вулавĕ» пичетленчĕ. Авторĕсем – В.И. Игнатьева, Н.Н. Чернова, Л.В. Николаева. Редакторĕ – Н.В. Вечеркина. Ăна чăвашла тата вырăсла хатĕрленĕ. Ачасем тĕрлĕ хайлавпа чăвашла паллашĕç. Унсăр пуçне литературăри ăнлавсене ăша хывĕç: кам вăл автор, мĕн вăл псевдоним, тема, калав тата ытти те. Вĕсене вырăсла ăнлантарнă. Кашни тема хыççăн – пĕлĕве аталантармалли тĕрлĕ ĕç, вĕсене ятарлă паллăсемпе кăтартнă: «Итлетпĕр», «Кăткăс ĕç», «Мăшăрăн ĕçлетпĕр», «Ушкăнпа ĕçлетпĕр» тата ытти те.
5-мĕш, 6-мĕш тата 7-мĕш классенче вĕренекенсем валли «Чăваш литератури» вĕренÿпе вулав кун çути курчĕç. кĕнекисем тенĕ вĕсене. 5-мĕш, 6-мĕш классем валли кăларăма А.А. Ядрицова, И.В. Ядранская, М.Г. Михутина тата Р.А. Мазикова хатĕрленĕ, редакторĕсем – Н.В. Вечеркина, А.Г. Майорова. «Литература урокĕсенче тĕрлĕ хайлава вулама, итлеме, тишкерме вĕренĕпĕр, чăваш çыравçисен произведенийĕсемпе паллашăпăр. Кĕнекере пурĕ çичĕ тема панă. Кашни пысăк темăн ячĕ ваттисен сăмахĕнчен пуçланать. Вăл вĕренмелли тема шухăшне пĕтĕмлетсе тăрать», – тесе палăртнă 5-мĕш класс вĕренÿ кĕнекин умсăмахĕнче. Кашни автор пурнăçĕпе тата пултарулăхĕпе паллашнă хыççăн чăвашла ăнланма йывăр сăмахсен куçарăвне панă. Унсăр пуçне литература терминĕсене вырăсла тата чăвашла ăнлантарнă. Çавăн пекех темăпа паллашнă хыççăн ачасен тĕрлĕ ĕç пурнăçламалла: «Хăвăра тĕрĕслĕр», «Итлев-тăнлав (фонохрестомати), «Литература теорийĕ», «Пултарулăх ĕçĕ» тата ытти те. Ачасем чăваш авторĕсемпе çеç мар, тĕрлĕ халăх çыравçисен хайлавĕсемпе те чăвашла паллашĕç.
7-мĕшсем валли «Чăваш литературине» А.А. Ядрицовăпа И.В. Ядранская хатĕрленĕ. Малтанхи çулсенче вĕреннине вĕсем малалла тăсĕç, литература ăнлавĕсем те кăткăсланĕç: аллегори, архаизм, идеал, лирика геройĕ тата ытти те. Кăларăмсен страницисем тĕрлĕ тĕслĕ, вĕсене алла тытма, çĕнĕ темăпа паллашма кăмăллă.
Тăван чăваш чĕлхипе пĕлÿ паркан вĕренÿ организацийĕсенчи 10-мĕш классем валли А.Ф. Мышкина «Тăван литература» хатĕрленĕ. Ку кăларăмра вĕренÿ тата вулав кĕнекисене пĕрлештернĕ. «Кĕнеке тытăмне çĕнĕлле, эсир халиччен хăнăхнă евĕрлĕ мар, йĕркеленĕ. Пĕрремĕшĕнчен, пĕтĕм материала хускатакан проблемăна мала кăларса вырнаçтарнă. Çавăнпа, сăмахран, ача-пăча литературине тарăннăн тишкерекен пайра 1930-мĕш çулсенче ача-пăча литературине тарăннăн аталантарнă çыравçăсене те, ХХ ĕмĕрĕн иккĕмĕш çурринче самай пысăк витĕм кÿнĕ автора та, паянхи кун, ХХI ĕмĕрте, малалла аталантаракан çамрăк тата вăтам çулхи çыравçăсене те пĕр çыхăра пăхса тухнă», - тесе асăрхаттарнă умсăмахра Альбина Федоровна.
Кĕнекере пĕлĕве тарăнлатма, тавракурăма аталантарма пулăшакан тĕрлĕ ĕçсене кĕртнĕ, вăл Уралпа Атăл тăрăхĕнчи халăхсен ХХ ĕмĕрĕн пĕрремĕш çурринчи литературипе те паллаштарать.
Унсăр пуçне «Чăваш азбуки» валли ĕç тетрачĕсем пичетленнĕ. Авторĕсем – Н.Н. Чернова, Э.С. Атласкина, С.П. Захарова. Ÿнерçисем – А.В. Семенова, П.Н. Сергеев.
«Чăваш букварĕ» валли те ĕç тетрачĕем кун çути курнă. Авторĕсем – Т.В. Артемьева, М.К. Волков, С.П. Руссков, ÿнерçисем – С.П. Руссков, А.В. Семенова, О.П. Сергеева.
Кăларăмсене пĕтĕмĕшле пĕлÿ паракан вĕренÿ организацийĕсенче усă курма Федерацин патшалăх вĕренÿ стандарчĕпе килĕшÿллĕн хатĕрленĕ.
Изданы новые учебные пособия по чувашской литературе
В Чувашском книжном издательстве вышли новые учебные пособия для изучения родной (чувашской) литературы. Для общеобразовательных организаций с обучением на русском языке изданы следующие учебные пособия: «Литература вулавӗ» (Литературное чтение на родном (чувашском) языке) для 1-го класса. Авторы – В.И. Игнатьева, Н.Н. Чернова и Л.В. Николаева. Редактор – Н.В. Вечеркина. В каждой новой теме первоклассники узнают много интересного, например, что у литературного произведения есть автор, и у некоторых авторов есть литературное имя – псевдоним; произведения бывают прозаические и стихотворные, у каждого из них есть тема... Произведения даны на чувашском языке, а вопросы, задания и важная информация – на русском. После каждого произведения дан перевод на русский язык новых слов и выражений. Задания подготовлены самые разные, они имеют свои обозначения: «Выполним задание», «Трудное задание», «Работа в паре», «Работа в группах», «Творческое задание».
Для 5-го, 6-го, 7-го классов общеобразовательных школ с русским языком обучения изданы новые учебные пособия «Чӑваш литератури» (Родная (чувашская) литература), благодаря которым учащиеся познакомятся с чувашскими произведениями в оригинале. Издание включает в себя учебное пособие и хрестоматию.
«Чӑваш литератури» (Родная (чувашская) литература) для 5-го класса состоит из семи тем. Авторы – А.А. Ядрицова, И.В. Ядранская, М.Г. Михуткина, Р.А. Мазикова, редактор – Н.В. Вечеркина. Каждую тему открывает чувашская пословица, которая отражает изучаемую тему. В учебном пособии даны краткая биография писателя, его произведение, словарь, толкование новых терминов на чувашском и русском языках, также вопросы и различные задания на развитие творческого мышления. Пятиклассники познакомятся с творчеством Ивана Яковлева, Вениамина Тимакова, Геннадия Волкова, Петра Эйзина и др. В издание также включены произведения известных русских писателей в переводе на чувашский язык (М. Пришвина, В.Сухомлинского, И. Соколова-Микитова).
Авторы учебного пособия «Чӑваш литератури» (Родная (чувашская) литература) для 6 класса те же – А.А. Ядрицова, И.В. Ядранская, М.Г. Михуткина, Р.А. Мазикова. Редактор – А.Г. Майорова. Шестиклассники познакомятся с творчеством и произведениями Марфы Трубиной, Георгия Орлова, Геннадия Мальцева и других писателей на чувашском языке.
«Чӑваш литератури» (Родная (чувашская) литература) для 7-го класса познакомит учащихся с произведениями Митты Васьлея, Хведера Уяра, Георгия Ефимова, Юрия Семендера и др. Авторы – А.А. Ядрицова, И.В. Ядранская, редактор – А.Г. Майорова. В издание включен раздел, который называется «Тӗрлӗ халӑх литератури чӑвашла янӑрать – Литература народов России звучит на чувашском». В него вошли произведения Константина Ушинского и Николая Сладкова, Мусы Джалиля. Во всех трех учебных пособиях после изучения темы имеются разные задания.
Для общеобразовательных организаций с родным (чувашским) языком обучения издано учебное пособие «Тӑван литература» (Родная (чувашская литература) для 10-го класса. Автор-составитель – А.Ф. Мышкина, редакторы – В.Н. Алексеев, А.Г. Майорова. Книга состоит из учебного пособия и хрестоматии. В своем обращении к десятиклассникам Альбина Федоровна отмечает, что структура издания отличается от предыдущих – пособие охватывает не только определенный период развития чувашской литературы, а рассматривает ее в целом. Например, в главе, посвященной детской литературе, учащиеся комплексно изучат детскую литературу: начало ХХ века, вторая половина ХХ века и произведения современных писателей.
В учебном пособии много разных заданий: «Повторение изученного», «Обсуждение изученного», «Первые шаги в литературоведении», «Темы рефератов», «Язык произведения», «Темы сочинений». В книге есть глава, посвященная литературе между Волгой и Уралом первой половины ХХ века.
Для общеобразовательных организаций с родным (чувашским) языком обучения издан комплект рабочих тетрадей для начальных классов – «Рабочая пропись к «Чувашскому букварю». Авторы – Т.В. Артемьева, М.К. Волков, С.П. Руссков. Художники – С.П. Руссков, А.В. Семенова, О.П. Сергеева.
Также вышли «Рабочие прописи к «Чувашской азбуке». Авторы – Н.Н. Чернова, Э.С. Атласкина, С.П. Захарова. Художники – П.Н. Сергеев, А.В. Семенова.
Все издания подготовлены в соответствии с Федеральным государственным образовательным стандартом.
