10.11.2017 14:48 | просмотров: 3156

ÇЕÇПĔЛ МИШШИ ТАТА ПЕТĔР ХУСАНКАЙ ТĂВАН ЧĔЛХЕ ПИРКИ

---

 

Çеçпĕл Мишши: ЧĂВАШ ЧĔЛХИ Тĕнчене тасатрĕ ирĕк вут-кăварĕ, Çут тĕнче çуталчĕ, иртрĕ авалхи. Тĕттĕмĕ тĕп пулчĕ, мăшкăл иртсе кайрĕ – Тин ирĕке тухрăн, тĕп чăваш чĕлхи! Миçе ĕмĕр витĕр асаппа тухмарăн, Миçе çичĕ ютăн мăшкăлĕ пулса... Çапах паттăр юлтăн, вăйна çухатмарăн, Халь те пулин çивĕч, кăвартан таса. Йăвăр асапран та, тимĕр сăнчăртан та Эсĕ парăнмасăр хăтăлтăн пулсан, – Пулас пурнăçра та çивĕчпе хăватлăх Ют чĕлхесенчен те кая пулмĕ сан. Кăмăллă çĕршывăн кăмăллă чĕлхиçĕм! Иртнĕ хурлăхушăн çитĕ ырлăху: Хĕрлĕ хĕрнĕ хурçă, çунтаракан çиçĕм, Вĕри вутлă çулăм эсĕ пулăн ху. Аслă Атăл урлă, Атăл шывĕ майĕ, Вăрман витĕр кайĕ мухтавлă яту; Кĕсле кĕвви саслă янраттарса кайĕ, Уйăхăн-хĕвелĕн çунĕ хăвату. Атăл хумĕсенĕн шавланисене те, Хăвна та ÿстернĕ ват Шупашкара, Ирĕкле çĕршывăн ырă ирĕкне те Юрă хывса мухтăн асăнса вара. Сана шанаканĕ, çакна çыраканĕ Çĕр айĕнче выртĕ тăлăххăн ун чух, Хăй çийĕнчи çĕрĕ ăна пусса анĕ, Сан чапна курмашкăн тăма пулас çук. Ун çинче чăвашăн чĕлхи чапĕ пулĕ, Тăпри çинче янрĕ ирĕклĕх юрри, – Вара вилнĕскерĕ канлĕ-канлĕ выртĕ, Канлĕ, çăмăл пулĕ çийĕнчи тăпри.     ПЕРЕВОД: Сеспель Мишши ЧУВАШСКИЙ ЯЗЫК Навсегда очищен пламенем свободы, Новый день сияет над моей страной. Скрылась тьма глухая, пронеслись невзгоды, Наконец ты волен, наш язык родной! Сколько мук ты в прошлом и страданий вынес! Кто тебя в столетьях не терзал, гоня! Но остался твердым, сохранил доныне Ты железа силу, чистоту огня. Если ни насильем, ни цепями время Не смогло навеки в прах тебя стереть, То и в новой жизни наравне со всеми Языками мира будешь ты звенеть. Сладкая для слуха речь родного края! Прежних унижений нету и следа. Сталью накаляясь, молнией сверкая, Пламенем разящим будешь ты всегда. По широкой Волге, по волнам-бурунам. По лесам, долинам ты, язык родной, Зазвенишь, подобно гуслям златострунным. Заиграешь разом солнцем и луной. Ты прославишь в песнях край наш обновленный, Светлую свободу сердцем возлюбя. Ты прославишь Волги плеск неугомонный, Шубашкар, что нежно вынянчил тебя. Может, не увидит твоего расцвета Тот, кто с жаркой верой пишет о тебе. Может, только насыпь, зеленью одета, Скажет миру где-то о его судьбе. Но над ним язык наш в славе громкой, новой Зазвенит в свободных песнях и стихах. И ему, поэту, от родного слова Будет легче пуха надмогильный прах. [Ноябрь 1920] Чебоксары Сеспель, М. Чăваш чĕлхи=Чувашский язык // Сеспель М. Çырнисен пуххи / М. Сеспель. – Шупашкар, 1989. – С. 94-97.

 

 

 

Петĕр Хусанкай:

ЭПИР ПУЛНĂ, ПУР, ПУЛАТПĂР!

 

 

Ĕмĕрсем иртсе пыраççĕ

Ӳстерсе ăс-хал мулне.

Кĕнекеçĕсем шыраççĕ

Чăвашсен кунне-çулне.

Тинкеретпĕр малалла,

Кайрине те халь куратпăр...

Манăн шухăшăмпала —

Эпир пулнă, пур, пулатпăр.

 

Пĕр вăрман пулсан этемлĕх,

Тĕрлĕ йывăç пур унта.

Ярăнса кăна ӳсмелĕх

Вырăн çитĕ вăрманта.

Каснă, вăтăрнă пире,

Кăкласа хăртман та мар-тăр,

Вăрлăх юлнă пурпĕрех:

Эпир пулнă, пур, пулатпăр!

 

Никамран та ютшăнмасăр,

Тан курса пур йăхсене,

Ят хума пултарнă хамăр

Хĕвеле, çăлтăрсене.

Ăс-пуçран та катăк мар,

Чун хавалĕпе те паттăр,

Чĕрепе те шĕл кăвар —

Эпир пулнă, пур, пулатпăр!

 

Пирĕн юрă, пирĕн тĕрĕ,

Пирĕн тӳсĕмлĕ сăмах

Упранса вăл çитсе кĕрĕ

Коммунизм таранах.

Чун çакна шанми пулсан —

Маншăн шăтăк та ан алтăр.

Шанчăк сӳнмĕ нихăçан:

Эпир пулнă, пур, пулатпăр!

 

«Мĕн чăваш чĕлхи!» — илтетпĕр

Хăш чухне чăвашранах.

Йĕрĕнсе пăхса илетпĕр

Ун йышши каçрашкана.

Кĕççе пит вăл, кĕлмĕç чун,

Куçăнах унран кулатпăр:

Ӳк те çурăл, хып та çун —

Эпир пулнă, пур, пулатпăр!

 

Çак кунччен упраннă халăх

Мăшкăлланмĕ паянтан;

Хăйшĕн хăй — парне те палăк,

Пуринпе те вăл пĕр тан.

Пĕтĕм пурнăç терчĕпе

Çĕр çыртса тупа тăватпăр:

Шăрăх, сивĕ е йĕпе —

Эпир пулнă, пур, пулатпăр!

 

Лăпкă чух та, вăрçăра та —

Хут çине те чул çине

Çыртăм, халĕ те çыратăп

Халăха ĕненнине.

Савнă халăх манпалан

Шухăшлатăр та калатăр

Уçă, ирĕк кăмăлтан:

Эпир пулнă, пур, пулатпăр!

Перевод

БЫЛИ МЫ, И ЕСТЬ, И БУДЕМ!

Век за веком, вдаль шагнувшим,
Тащит мудрости багаж.
Ищут книжники в минувшем
Древний, трудный путь чуваш.
Смотрим пристально вперед
и о прошлом нашем судим.
Мысль мне силы придает:
Были мы, и есть, и будем!

Человечество поэты
С лесом сравнивали — что ж!
Лес разнообразен этот,
Оттого он и хорош.
Думали о нас враги:
"Выкорчуем, свалим, срубим!"
Только руки коротки:
Были мы, и есть, и будем!

Неприязни не питали
Мы к соседям в старину,
Но по-своему назвали
Солнце, звезды и Луну.
Ясен, словно свет в ночи,
Ум, присущий нашим людям.
И сердцами горячи,
Были мы, и есть, и будем!

Сей, выносливое словой,
В душах гордость — но не спесь!
Сквозь века пройти дано вам,
Чудо-вышивка и песнь!
С этой верой на земле
Самый долгий путь не труден.
В вере сила — как в крыле...
Были мы, и есть, и будем!

"Бедноват язык наш", — бросит,
Сморщив нос, иной чуваш.
Пусть презренье наше сносит
Верхогляд за эту блажь.
Жалок нищий дух таких.
Что ж тогда волнует грудь им?
Пусть сердца прожжет им стих:
Были мы, и есть, и будем!

На большом пути преграды
Одолев в труде, в борьбе,
Сам себе народ награда,
Сам и памятник себе.
Помня время бед и слез,
С клятвой землю поцелуем:
В зной, и в слякоть, и в мороз
Были мы, и есть, и будем!

(перевод А. Казакова)